De vrijheid om proactief te handelen
Door: Else van den Berg
 |
| Afbeelding 1: De lens waardoor je naar de wereld kijkt is je paradigma. |
Stephen Covey, die al in 1989 dit boek uitbracht, legt uit dat hij vooral de manier van kijken naar situaties wilde onderzoeken. De lens waardoor je naar de wereld kijkt en naar de mensen om je heen, is bepalend voor wat je ziet en dat is weer bepalend voor wat je doet. Ons gedrag vloeit voort uit onze aannames, uit onze manier van kijken naar de wereld.
"Ons paradigma is ons referentiekader; net als een landkaart geef het een eenvoudige verklaring van de omgeving waarin wij ons bevinden" (Covey, 2011, p. 26).
Om te veranderen is er een paradigmaverschuiving nodig. De lens waardoor je naar de wereld kijkt moet veranderd worden. De zeven eigenschappen zijn gebaseerd op veranderingen van binnen naar buiten. Alle eigenschappen zijn in harmonie met elkaar en dienen als leidraad bij onze persoonlijke ontwikkeling en interpersoonlijke effectiviteit. De eigenschappen helpen ons van afhankelijkheid via onafhankelijkheid naar wederzijdse afhankelijkheid: het groeicontinuüm. Echt effectief zijn, dat kan je niet alleen.
“Want wat je ook doet in de wereld, waar je ook bent, wat voor rol je ook hebt, je leeft altijd in samenspel met anderen. Wederzijdse afhankelijkheid is de kern van ons bestaan” (Kuipers, Tiggelaar & Covey, 2015, p. 11).
De zeven eigenschappen zijn:
Eigenschap 1: Wees proactief
Eigenschap 2: Begin met einde voor ogen
Eigenschap 3: Belangrijke zaken eerst
Eigenschap 4: Denk win-win
Eigenschap 5: Eerst begrijpen dan begrepen worden
Eigenschap 6: Creëer synergie
Eigenschap 7: Houd de zaag scherp
Eigenschappen 1,2 en 3 gaan om het ontwikkelen van persoonlijke autonomie, om onafhankelijk worden. Dit zijn overwinningen op jezelf, en die gaan vooraf aan overwinningen met je omgeving. Daarna komt in eigenschappen 4,5 en 6 contact en samenwerking met de omgeving aan bod. Eigenschap 7 gaat over vernieuwing en vergroot het effect van de andere eigenschappen.
Effectiviteit is een kwestie van evenwicht die Covey de P/PM-balans noemt. P staat voor de productie van wat je hebben wilt en PM staat voor het productiemiddel. En wanneer de productie en het productiemiddel in balans zijn, dan kan je op de langere termijn effectief zijn. De zeven eigenschappen gaan over het productiemiddel waar je zelf aan kan werken.
 |
| Afbeelding 2: De zeven eigenschappen van effectief leiderschap. Uit: (Covey, 2011) |
Eigenschap 1: Wees proactief
Tussen de stimulus die we ontvangen van de omgeving en de respons van de mens hierop, ligt de vrijheid om die respons te kiezen. Mensen beschikken over een zelfbewustzijn, een voorstellingsvermogen, een geweten en tot slot een onafhankelijke wil. Deze elementen zorgen voor keuzevrijheid, onze grootste kracht. Proactief zijn is meer dan initiatieven nemen. Het betekent dat je verantwoordelijk bent voor je eigen leven. Ons gedrag is afhankelijk van onze beslissingen, niet van onze omstandigheden. We kunnen gevoelens ondergeschikt maken aan waarden. We kunnen iets teweegbrengen en zijn daar ook verantwoordelijk voor. Deze verantwoordelijkheid is dus het vermogen om je antwoord te kiezen.
Het tegenovergestelde van proactief is reactief. Je bent het slachtoffer van de omstandigheden.
Reactieve taal
|
Proactieve taal
|
Ik kan er niets aan doen
|
Laat ik eens kijken of er alternatieven zijn
|
Zo ben ik nu eenmaal
|
Ik kan het ook anders aanpakken
|
Hij maakt me zo kwaad
|
Ik bepaal zelf mijn gevoelens
|
Ik kan het niet
|
Ik kan kiezen
|
Ik moet
|
Ik geef daaraan de voorkeur
|
Als ik maar…
|
Dat ga ik doen
|
Twee cirkels
De cirkel van betrokkenheid maakt inzichtelijk dat er veel gebeurtenissen zijn die betrekking
hebben op ons, maar vaak kunnen we niks doen aan die gebeurtenissen. We kunnen er geen invloed op uitoefenen. Het weer, de economie, een oorlog of de politiek zijn hier voorbeelden van. Reactieve mensen richten zich vooral op deze cirkel. Ze letten op de zwakheden van de ander, op problemen en omstandigheden waar ze niks aan kunnen doen. Ze verwaarlozen dingen waar ze wel invloed op hebben. De cirkel van invloed, de binnenste cirkel.
 |
| Afbeelding 3: Cirkel van betrokkenheid en Cirkel van invloed |
Proactieve mensen richten zich op deze tweede cirkel en geven aandacht aan dingen waar ze invloed op hebben. Bijvoorbeeld de manier waarop je reageert, of de dingen die je doet. Ze hebben een positieve energie die zich steeds verder uitstrekt en hiermee vergroten ze hun cirkel van invloed.
Er zijn 3 soorten problemen waar we in ons leven mee te maken krijgen:
Directe invloed: problemen die betrekking hebben op ons gedrag.
Indirecte invloed: problemen die betrekken hebben op het gedrag van anderen.
Geen invloed: problemen waaraan we niets kunnen doen.
Door proactief te handelen, met name op problemen met directe invloed, vergroot je je cirkel van invloed en verklein je de cirkel van betrokkenheid. Terugkijkend naar de muizen uit ‘Wie heeft mijn kaas gepikt?’, kan de verbinding met proactief handelen gelegd worden. De muizen die stampvoetend, boos, gepikeerd en het slachtoffer waren van de omstandigheden, verwaarloosden zichzelf. De muizen die hun gedrag veranderden en ervoor kozen om op zoek te gaan naar kaas, vergrootte hun cirkel van invloed.
Als mens heb je dus de vrijheid om te kiezen hoe je reageert (respons) op de omstandigheden –veranderingen- van buitenaf (stimulus).
Als leider, als docent, als voorbeeld, als professional: werk aan zaken waar je greep op hebt. Handel proactief. Werk aan jezelf. We zijn verantwoordelijk voor onze eigen effectiviteit. Het besef van eigen verantwoordelijkheid is de basis van effectiviteit en daarmee de basis van de eigenschappen die nog aan de orde komen.
In mijn volgende blog zal ik de overige eigenschappen bespreken.
Literatuur:
Covey, S.R., (2011) De zeven eigenschappen van effectief leiderschap. Amsterdam: Uitgeverij Business Contact
Kuipers, J., Tiggelaar, B., & Covey, S.R. (2015) De kleine Covey: De zeven eigenschappen samengevat. Amsterdam: Uitgeverij Business Contact
Reacties
Een reactie posten